زشک: زمانی که استیو جابز آی پد را معرفی کرد بسیاری آن را یک آی پاد تاچ بسیار بزرگ می‌دیدند که به جز صفحه نمایش بزرگتر برای مرور وب و تماشای فیلم‌ها مزیت دیگری ندارد و بسیاری هم از نبود سیستم عامل Mac OS X بر روی آن ناراضی بودند.
اما استیو جابز و اپل اهداف بسیار بزرگتر و بیشتری از عرضه یک گجت سرگرم کننده برای آیپد در سر داشتند. در مراسم معرفی این تبلت تصاویری از بچه‌ها و نوجوانانی به چشم می‌خورد که در کلاس‌های درس مشغول استفاده از آیپد برای آموزش و یادگیری بودند.
در کنفرانس آموزشی ژانویه اپل، این شرکت کلاس‌های مدرنی را به معرض نمایش گذاشت که در آن آیپد، کتاب‌های الکترونیکی و نسخه جدید iTunes U با پشتیبانی از محتوای آموزشی نقش اصلی را ایفا می‌کرد و همچنین دانش آموزان، دانشجویان و اساتید می‌توانستند با iBooks Author محتوای الکترونیکی را خودشان ایجاد کنند.
پس از آن مدارس مختلفی در کشورهای مختلف جهان به ویژه امریکا بر روی آیپد سرمایه‌گذاری کردند که نمونه بارز آن مدرسه سن دیگو بود که با ۱۵ میلیون دلار هزینه ۲۶۰۰۰ آیپد را برای دانش آموزانش خریداری کرد.
در این مطلب قصد داریم بررسی کنیم که تبلت‌ها و مخصوصاً آیپد چگونه می‌توانند بر روی کلاس‌های درس تأثیر بگذارد و بسیاری از مشکلات کنونی را مرتفع کرده و آموزش را برای مدرسین آسان‌تر و برای دانش آموزان لذت‌بخش کند.
درگیر‌کردن و هیجان‌زده کردن دانش آموز
مهم‌ترین تأثیری که آیپد می‌تواند روی آموزش داشته باشد درگیر کردن دانش‌آموز با محتوای درسی است. تکنولوژی همواره در این زمینه موفق بوده است و از زمان عرضه کامپیوترها در دهه‌های ۷۰ و ۸۰ میلادی کم و بیش شاهد رابطه تکنولوژی و آموزش بوده ایم تا اینکه حالا اکثر دانش‌آموزان در خانه‌های خود کامپیوترهای خانگی دارند و بعضی مواقع برای استفاده از سی‌دی‌های آموزشی و یا تحقیق محول شده از آن استفاده می‌کنند.
اما این به هیچ عنوان کافی نیست و آیپد قصد دارد به طور کل جایگزین کتاب‌های سنگین درسی شود و به عنوان یک گجت واحد در کلاس درس، خانه و یا هرجای دیگری برای آموزش و استفاده آماده باشد.
یکی از ویژگی‌های خوب آیپد این است که تجربه کاملاً متفاوت و بهتری از یک کتاب قطور چاپی را در اختیار دانش‌آموز قرار می‌دهد و علاوه بر آموزش می‌تواند با قابلیت‌هایی نظیر شبکه‌های اجتماعی، گرفتن عکس، ساخت فیلم، مرور اینترنت و انجام بازی یک وسیله تمام عیار برای برطرف کردن نیاز‌های کودک، نوجوان و یا جوان باشد. به این ترتیب آیپد طوری دانش‌آموز را درگیر می‌کند که هیچ گجت دیگری تاکنون این کار را نکرده است.
کتاب‌های الکترونیک؛ مزایا و معایب
یکی از زمینه‌هایی که اپل امیدوار است آیپد آموزش را متحول کند فراگیری استفاده از کتاب‌های الکترونیک یا همان E-Bookهاست. چیزی که کم کم در بسیاری مدارس کشورهای پیشرفته در حال اجراست اما هنوز راه زیادی در پیش دارد.
اما کتاب‌های الکترونیک چه مزایا و چه معایبی نسبت به کتاب‌های سنتی دارند؟ در زیر به برخی از مهم‌ترین مزایا و معایب آنها اشاره می‌کنیم:
مزایا:
- جلوگیری از تخریب محیط زیست با عدم نیاز به تولید کاغذ: به این ترتیب سالانه میلیون‌ها درخت در سراسر جهان به خاطر تولید کاغذ قطع نمی‌شوند و آلودگی‌ها و گرم شدن جهانی نیز تا حدودی کاهش می‌یابد.
- کتاب‌های الکترونیک قابلیت سفارشی شدن دارند؛ می‌توانید بر روی هر قسمت از آن زوم کنید، نوع قلم (فونت) آن را تغییر دهید و یا اندازه قلم را مناسب با خودتان تغییر دهید. اگر قصد دارید در نور کم مطالعه کنید نیازی به استفاده از چراغ مطالعه نیست و می‌توانید با کم کردن نور صفحه و قرار دادن در حالت Night Mode با کمترین آسیب به چشم به راحتی مطالعه کنید.
- قابلیت حمل آسان؛ احتمالاً به یاد دارید که در دوران کودکی و نوجوانی هر ساله با دریافت کتاب‌های نو با بی‌صبری و هیجان‌زدگی به سراغ آنها می‌رفتیم و آنها را ورق می‌زدیم و از بوی تازگی کتاب‌ها نیز هیجان‌زده می‌شدیم؛ اما حتماً این موضوع را هم به یاد دارید که پس از مدتی نه تنها جذابیت کتاب‌ها تمام می‌شد بلکه حمل چندین کتاب و دفتر برای روزهای شلوغ تحصیلی کاری بسیار سخت و دشوار بود. با کتاب‌های الکترونیکی با حمل یک گجت نیم کیلویی می‌توانید همه جا به تمامی‌کتاب‌های خود دسترسی داشته باشید و از این بابت هم نگرانی نداشته باشید.
- هزینه پایین‌تر؛ اگر یارانه کتاب‌های وزارتی مدارس را فاکتور بگیریم خرید کتاب‌های غیردرسی یا علمی‌هزینه بالایی در برخواهد داشت حال آنکه خرید یک کتاب الکترونیکی ارزان تر، سریع‌تر و آسان‌تر از مراجعه به کتاب‌فروشی است.
- قابلیت تعامل؛ یکی از مهم‌ترین مزایای کتاب‌های الکترونیکی قابلیت تعامل با متن و تصاویر کتاب است. اگر کلمه‌ای برایتان نامفهوم است کافیست آن را انتخاب کنید و با یک لمس ساده در گوگل به جستجو در مورد آن بپردازید. پس از هر درس به جای خودآزمایی‌های تکراری و خسته کننده یک تست الکترونیک می‌تواند بسیار مؤثر‌تر باشد و امکان قرار دادن ویدئو در متن درس نیز علاوه بر جذابیت و کمک به فهم مطلب آموزگار را از استفاده از وسایل پرخرج کمک آموزشی بی‌نیاز می‌کند.
معایب:
- خستگی چشم‌ها؛ اگر صفحه نمایش‌های E-Ink کتابخوان‌ها را کنار بگذاریم و در مورد آیپد و تبلت‌های دیگر صحبت کنیم حتماً می‌دانید که صفحه نمایش‌ها با نور‌های مختلفی که از خود ساطع می‌کنند بر روی چشم تأثیر گذاشته و باعث خستگی چشم می‌شوند، هرچند که طبق تحقیقات اخیر صفحه نمایش‌های جدید‌تر با سرعت آپدیت بالاتر تا حدود زیادی این مشکل را مرتفع نموده‌اند.
- در دسترس نبودن محتوا؛ شاید بزرگترین عیب کتاب‌های الکترونیکی در ایران در دسترس نبودن محتوای مختلف و یک فروشگاه جامع برای خرید کتاب باشد. بارها پیش آمده که به طور مثال برای پیدا کردن کتاب مقاومت مصالح تیموشنکو ساعاتی در سایت‌های مختلف به دنبال مکانی برای خرید و دانلود آن جستجو کرده‌ام اما چیزی پیدا نکرده‌ام. این موضوع را با این که نمی‌توان ضعف ذاتی کتاب‌های الکترونیکی دانست باید پیش از حرکت به سوی چنین تحولاتی در کلاس‌های درس درنظر داشت.
یادداشت‌برداری الکترونیکی
یادداشت‌برداری بدون شک یک جزء جدانشدنی از سیستم آموزشی است و نقش بسیار تعیین کننده‌ای در یادگیری دارد. تایپ کردن به جای یادداشت‌برداری آن هم روی یک صفحه کلید مجازی چندان جالب نیست و اگر قصد استفاده از آیپد را داشته باشید باید از یک قلم (استایلوس) قابل استفاده بر روی صفحات لمسی خازنی استفاده کنید. اما اگر دوست ندارید یک وسیله اضافه را حمل کنید سامسونگ با گلکسی نوت‌های خودش امکانات بی‌شماری را در این زمینه در اختیارتان می‌گذارد.
با معرفی تبلت گلکسی نوت ۱۰٫۱ سامسونگ علاوه بر اینکه استایلوس را جزیی از تبلت قرار داده است با امکانات مختلفی مانند نوشتن روی صفحات وب، کتاب‌های الکترونیکی و همچنین جداکردن قسمتی از تصاویر و استفاده از آن در جای دیگری حس بسیار طبیعی‌تری را به دانش‌آموز القا می‌کند. همچنین با تکنولوژی Wacom Digitizer تبلت می‌تواند میزان فشار روی صفحه را اندازه گیری کند و مناسب با آن خطوط را رسم کند و همچنین هیچگاه مچ دست شما را با استایلوس اشتباه نمی‌گیرد.
چه از آی پد، چه گلکسی نوت و چه تبلت دیگری استفاده کنید چندین مزیت در یادداشت‌برداری نسبت به روش سنتی خواهید داشت. اول اینکه دیگر نیازی نیست از دوستانتان جزوه‌هایشان را قرض بگیرید، کافیست آنها یادداشت‌هایشان را با شما و شما با آنها به اشتراک بگذارید. همچنین دیگر یادداشت‌برداری به شیوه سنتی نیازی نیست و می‌توانید با آیپد از تخته عکس بگیرید، صدای معلم یا استاد را ضبط کنید و یا از قسمت‌های مهم درسی فیلمبرداری کنید.
کلاس‌های آنلاین
احتمالاً شما هم با من در این مورد هم‌عقیده هستید که هیچ چیز جای کلاس‌های درس را نمی‌گیرد اما برای کلاس‌های کمک آموزشی می توان به کمک کلاس‌های آنلاین تا حد زیادی از هزینه های کلاس و جابجایی را کاهش داد.
در نسخه جدید iTunes U اپل که شامل دوره‌های کلاس آنلاین برای مقاطع مختلف کودکان، نوجوانان، جوانان و حتی بزرگسال می‌شود؛ اپل سعی کرده که با کنفرانس‌های درسی و واگذاری تکالیف و پروژه‌های مختلف سهم خود را در دگرگونی کلاس‌های درس سنتی انجام دهد.
همچنین در آکادمی‌های آنلاینی مانند Khan Academy بیش از ۳۰۰۰ ویدئوی آموزشی در موضوعاتی مانند ریاضیات، زیست شناسی، شیمی، فیزیک، اقتصاد، علوم کامپیوتر، تاریخ و … وجود دارد که می تواند برای دانش‌آموزان بسیار مفید باشد. همچنین این کلاس‌ها و منابع آنلاین به رشته‌های درسی فعلی محدود نمی شود و موضوعاتی مانند حسابداری، طراحی گرافیکی، فیلم‌سازی، ویرایش موسیقی و … نیز در سایت‌هایی مانند Lynda.com ارائه شده است.
بازی و سرگرمی
حتماً موافقید که در هنگام درس دادن استاد بازی‌کردن آن هم به صورت چندنفره با دیگر دانش‌آموزان و دانشجویان بسیار جذاب و دوست‌داشتنی است! اما منظور ما از بازی و سرگرمی در این بخش، آموزش به سبک بازی هاست کاری که با آیپد می‌تواند خیلی راحت‌تر از گذشته انجام پذیرد.
شاید با بازی های "وسیع چندنفره آنلاین نقش‌آفرینی” یا همان MMORPG ها آشنایی داشته باشید؛ در این بازی‌ها یک سری اهداف با نام Achievement وجود دارد که با انجام کارهای دشوار و گذشتن از مراحل طاقت‌فرسا به‌دست می آید و بازیکن‌ها دائماً در حال مقایسه Achievement های خود با دیگران هستند.
حالا اگر ۲۰ گرفتن در یک امتحان دشوار، بهترین پروژه در یک موضوع خاص و یا فعالیت در سر کلاس درس را چنین اهدافی در نظر گرفته و یک مدال یا نشان آنلاین روی یک اپلیکیشن خاص در آیپد به دانش‌آموز اهدا شود . در پایان هفته پاداشی برای بهترین فرد در نظر گرفته شود حس رقابت بسیار بیشتر خواهد شد چرا که تمام دانش‌آموزان دنیا می‌توانند خود را با دوستانشان مقایسه کنند.
آنالیز و بررسی
یکی دیگر از فواید فراگیر شدن آیپد در کلاس درس این است که معلم یا استاد می تواند به راحتی و از هر جایی میزان فعالیت دانش‌آموزانش را بسنجد و با نمایش نمودار‌ها و جداول مختلف دید خوبی نسبت به بازدهی دانش‌آموزان به استاد بدهد.
یافتن پاسخ درمقابل به خاطرسپردن آن
نسل امروزه یک تفاوت اصلی با نسل‌های قبلی دارد و آن توانایی یافتن پاسخ‌ها از منابع مختلف اینترنتی مانند گوگل، ویکی‌پدیا، ولفرام‌آلفا و … است؛ در حالی‌که نسل های قبلی مجبور بودند در دایرة‌المعارف‌های سنگین و قطور و از میان کتاب‌های بی‌شمار یک کتابخانه آن را بیابند.
چه خوب است که به جای وادارکردن دانش‌آموز برای به خاطر سپردن مطالب درسی به آنها آموزش داده شود که چگونه پاسخ سؤالات خود را از سایت‌ها و منابع معتبر اینترنتی جستجو کنند. هر چه باشد در بیست سال آینده کمتر کسی تمامی مفاهیم تاریخ، جغرافیا یا زمین شناسی را به خاطر دارد حال آنکه با یک جستجوی ساده در صورت نیاز می تواند در هر زمان به اطلاعات مورد نیازش دسترسی پیدا کند. با اینکه آیپد آغازگر چنین تحولی نیست اما به طور قطع می تواند در این راه سرعت‌دهنده و کمک‌کننده باشد.
Flipped Classroom: شیوه‌ای کاملاً جدید در آموزش
با اینکه سعی شده کلاس‌های درس کشور ما به سمت دانش‌آموز و دانشجو محوری پیش برود اما به نظر می رسد در کشورهای پیشرفته روش دیگری اخیراً مدنظر قرار گرفته است که به Flipped Classroom مشهور است.
در این نوع کلاس‌ها به جای اینکه مخاطبان به کنفرانس ها و مفاهیم درسی در سرکلاس گوش دهند و یادداشت برداری کنند، و سپس در خانه تکالیف محول شده را انجام دهند؛ اساتید و معلمان در کلاس محتوای ویدئویی و صوتی در اختیارشان می گذارند تا در بیرون از کلاس آنها را مطالعه کنند و سپس در کلاس در مورد آنها بحث کنند، مشکلاتشان را مطرح کنند و به این ترتیب بیشتر خود را درگیر محتوای درسی کنند.
لازم به ذکر نیست که در این روش آیپد می‌تواند نقش بسیار مفیدی ایفا کند و به راحتی در هرجایی امکان فراگیری محتوای جدید را برای دانش‌آموزان فراهم کند.